Buitenvarken wroet in landschap, lokaal vlees
Het Bonte Bentheimer landvarken werd in 2021 door de Stichting Zeldzame Huisdierrassen uitgeroepen tot ‘Ras van het Jaar’, mede omdat het ras kansrijk is voor duurzame landbouw. Het kleinschalig houden van varkens als liefhebberij is groeiende. Erik Hogendoorn in ’t Woold is ‘buitenvarkenshouder’ met Bonte Bentheimers.
Tekst: Betty Wassink Foto’s : Erik Hogendoorn en Judith Zemann-Mulder
Boomverzorger Hogendoorn houdt op zijn erf kleinschalig een koppel varkens, dat hoofdzakelijk wordt gevoerd met zogenoemde reststromen. Het vlees vindt de weg naar de klant onder de naam ‘Woolds Scharrelvarken’. Hoe een uit de hand gelopen hobby leidde tot een bijzonder streekproduct.
Al doende leren
Elf varkens wroeten tot maart op boerenkool- en aardappelpercelen bij Gert Smits in de Heurne. “Na de oogst blijven de stronken staan; dat maken de varkens helemaal zwart. Ze krijgen wel wat brokken bijgevoerd, omdat ze dan bij je komen en je ze kan observeren. Dat doet Gert’s 78-jarige vader, die varkensboer was. Ik kan nog veel van hem leren”, vertelt Erik Hogendoorn. Hij is opgegroeid in het buitengebied van Leersum en heeft zijn kennis over het houden van varkens vergaard op internet.
Aanvankelijk woonde hij in de bebouwde kom van Winterswijk, maar vond zes jaar geleden aan de Harkelsweg een woonplek met een paar hectare grond en voldoende ruimte voor zijn boomverzorgingsbedrijf. Van de varkenskotten in de schoppe bij de boerderij maakte hij een kippenverblijf. Maar toen hij daar na een jaar of drie op uitgekeken was, koos hij toch voor het houden van varkens. Hij begon zonder enige ervaring met vier varkens. “Ik dacht, ik zie het wel.”
Uitbreiding
Aanleiding was niet het willen produceren van vlees, zo vertelt Erik. “Maar op een gegeven moment zijn ze groot en na een oproepje in mijn vriendengroep, was ik binnen de kortste keren het vlees kwijt.” Dat smaakte naar meer. Hij kocht een drachtige zeug, die twaalf biggen wierp. Er kwam nog een zeug bij en ook een dekbeer. Op dit moment heeft Erik totaal rond de vijftig dieren. “Ze lopen bij mij bijna een jaar en dan gaan ze naar de slacht.”
Circulair
Aan de Veenweg ‘bewerken’ twaalf varkens een stukje grond van een particulier, dat overwoekerd was door brandnetels en bramen. “Dat wil ik meer gaan doen. Ik ben op zoek naar perceeltjes met bereklauw en brandnetels, die ze al wroetend opvreten en dus bestrijden. Dat is natuurlijk gedrag. Ze vreten de wortels af, de stronken werken ze er wel onder, dus de brandnetels gaan wel dood. Al scharrelend zoeken ze hun kostje bij elkaar.” De varkens worden bijgevoerd met reguliere brokken, maar Erik wil de overstap maken naar brokken die volledig circulair zijn: geproduceerd van reststromen van koekjes- en broodfabrieken. “Daar wil ik me in verdiepen. Van oudsher eten varkens de etensresten van de mens. Zo kan je afval kwijt worden, niet alleen van de akkers, maar ook reststromen die voor menselijke consumptie ongeschikt zijn. Oud brood kan ook heel goed. Dat heb ik nog niet, maar ik hoop dat ik daar binnenkort ook aan kan komen.”
Duurzaam: pulp van sappers
Afgelopen herfst zijn de varkens tien weken gevoerd met pulp van de Achterhoekse Sappers, die dankzij de goede appeloogst 53.000 liter sap heeft kunnen persen uit 70.000 kilo appels, zo liet eigenaar Beskers van de sappers weten. Het restproduct, de pulp, ging niet verloren, maar werd opgehaald door buitenvarkenshouder Erik. “Iedere week een kuub. Harm Beskers was er blij mee.” Erik vindt het boeiend om van zoveel mogelijk reststromen hoogwaardig voedsel te maken. De reacties van de afnemers van het vlees zijn heel positief. “Ze komen ook telkens weer terug.”
Slacht
Bij een gewicht van rond de 110 kilo worden de varkens geslacht bij Beerten in Zieuwent, waarna Tonny Reinders uit Eibergen zorgt voor de verwerking en verpakking van het vlees, dat ‘op z’n Duits’ wordt afgesneden: iets dikkere karbonade en speklap en iets grotere schnitzel. Vooral dat het scharrelvarkensvlees niet krimpt in de pan, zorgt voor veel positieve reacties volgens Hogendoorn. Belangstellenden worden via facebook op de hoogte gehouden. Vanaf februari wordt gemiddeld een varken per week geslacht.
Buitenvarkenshouder zoekt stukjes grond
Een paar honderd vierkante meter is genoeg voor een paar varkens. “Toezicht mag, maar als eigenaren dat niet willen, kan dat ook”, zo vertelt Hogendoorn. “Het kan op braakliggende bouwgrond waar onkruid hoog staat. Ook Japanse Duizendknoop is te bestrijden door varkens te laten wroeten. Met een verklaring is het toegestaan mijn varkens op stukjes grond van anderen te laten scharrelen.“